Ratusz w Aleksandrowie Łódzkim

Gmach ratusza został wybudowany w roku 1824 w stylu klasycystycznym przez założyciela i właściciela miasta Rafała Bratoszewskiego (ok. 1765–1824), który wydał na ten cel 20 000 zł. Mieści się w południowej pierzei dawnego Rynku, a obecnie Placu Kościuszki. Był to pierwszy na terenie Aleksandrowa Łódzkiego murowany budynek użyteczności publicznej. Twórca projektu jest nieznany. Niektórzy przypisują jego autorstwo znanemu XIX-wiecznemu architektowi – Jakubowi Kubickiemu (1758–1833), który zaprojektował m.in. warszawski Belweder.

Ratusz został założony na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu. Wzniesiono go z cegły, w całości otynkowano i pomalowano. Jest to budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony, z nieużytkowanym poddaszem, przykryty czterospadowym dachem pobitym blachą. Fasada ratusza jest siedmioosiowa, trzy osie środkowe są zryzalitowane. Poszczególne kondygnacje zostały oddzielone gzymsem. Okna parteru umieszczone są w płycinach, zamknięte półkoliście. Górą zdobi je dużych rozmiarów zwornik. Otwory okienne piętra są prosto zamknięte, w ryzalicie rozdzielone pilastrami w wielkim porządku, podtrzymującymi belkowanie, ponad którym schodkowy szczyt. W zwieńczeniu widnieje maska Temidy z zasłoniętymi oczami (symbol ślepej sprawiedliwości) oraz rok budowy. Na osi piętra mieści się balkon zdobiony balustradą tralkową, a powyżej półkoliste okno na poddasze. Natomiast nad skrajnymi oknami drugiej kondygnacji ryzalitu znajduje się motyw dekoracyjny w formie panopliów. Parter do wysokości dwóch trzecich jest boniowany.

Elewacja południowa ratusza zatraciła całkowicie pierwotny charakter. Tylko zamknięty łukiem koszowym otwór wejściowy oraz usytuowane nad nim trójdzielne okno zdradzają cechy stylowe. Elewacja wschodnia jest trójosiowa. Okna parteru o kształcie zbliżonym do kwadratu zamyka łuk odcinkowy. Na piętrze otwory okienne zwieńczone są prosto. Pomiędzy oknami umieszczone zostały blendy. Na osi elewacji zachodniej znajdują się dwudzielne okna, na parterze zamknięte łukiem odcinkowym, a na piętrze prosto.

Wnętrze budynku ma układ dwutraktowy, z obszerną sienią przelotową na osi. Dawniej po obu stronach sieni znajdowały się dwie sale. Obecnie wnętrze podzielone jest ścianami na mniejsze pomieszczenia. Pierwotnie na parterze budynku mieścił się skład miar i wag, a także mieszkanie dla policjanta, obok którego był areszt. Na piętrze z kolei ulokowano kancelarie magistratu oraz czteroizbowe mieszkanie burmistrza. Obecna kolorystyka elewacji nawiązuje do pierwotnej z 1824 r.

Bibliografia

1. Ratusz klasycystyczny, karta ewid., oprac. J. Warszawa, maj 1984, Wojewódzki Konserwator Zabytków w Łodzi.
2. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. II (Województwo łódzkie), red. J.Z. Łoziński, z. 6 (Powiat łódzki i miasto Łódź), oprac. M. Kwiczała, Warszawa 1953, s. 180.
3. Kuropatwa A.B., Aleksandrowski ratusz – chluba naszego miasta, „Aleksandrów wczoraj i dziś” 2008, R. XXVI, s. 6–11.