Cmentarz żydowski w Aleksandrowie Łódzkim

Cmentarz żydowski (kirkut) został założony w 1822 r. na północno-zachodnim skraju miasta, u zbiegu obecnych ulic Górnej i Wąskiej. Zajmuje działkę o powierzchni 0,85 ha, kształtem zbliżoną do litery „L”. Teren nekropolii jest ogrodzony betonowym parkanem, natomiast od ul. Górnej znajduje się wysoka, ceglana brama i ogrodzenie w formie stalowego płotu. Szacuje się, że na cmentarzu pochowano kilka tysięcy osób wyznania mojżeszowego. Jest to miejsce spoczynku Henocha Henicha ha-Kohena Lewina (zm. 1870), rabina w Aleksandrowie Łódzkim i Nowym Dworze Mazowieckim, przywódcy chasydów z Góry Kalwarii, jak również cadyków z rodziny Danziger (Dancygier). Pomimo zniszczeń dokonanych w czasie II wojny światowej, kiedy to z rozkazu Niemców część macew wyrwano i wykorzystano jako materiał do utwardzania nawierzchni, a także bezpośrednio po wojnie, na cmentarzu zachowały się dwa wolnostojące nagrobki (ohele) oraz kilkadziesiąt macew mniej lub bardziej uszkodzonych. Przed 1939 r. mieścił się tu również budynek pełniący funkcję stróżówki bądź domu przedpogrzebowego. W 1939 r. okupanci niemieccy rozstrzelali na cmentarzu 26 Żydów i 5 Polaków. Ich wspólna mogiła, otoczona betonowym murkiem, znajduje się przy ogrodzeniu od strony północnej. Na tablicy pamiątkowej widnieje napis w języku polskim: „Cześć pamięci pomordowanych przez faszystów hitlerowskich w dniu 14 września 1939 r.”. Cmentarz jest obecnie nieczynny. Wymaga pilnej inwentaryzacji i konserwacji.

Bibliografia

1. Karta cmentarza, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Oddział Wojewódzki w Łodzi.
2. Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 115.
3. Zabytkowe cmen­tarze i mogiły w Polsce. Wojew­ództwo łódzkie, oprac. Lewkowska, W. Wal­czak, Warszawa 1996, s. 17.
4. http://www.kirkuty.xip.pl/aleksandrow_lodzki.htm.