Kościół parafialny pw. św. Archaniołów Rafała i Michała

w Aleksandrowie Łódzkim

Kościół rzymskokatolicki pw. św. Rafała Archanioła został wybudowany w latach 1816–1818 r. staraniem i sumptem założyciela miasta, Rafała Bratoszewskiego (ok. 1765–1824). Usytuowano go u zbiegu ulic Kościelnej i Kaliskiej (ob. Wojska Polskiego i 11 Listopada), w południowo-wschodnim narożniku placu rynkowego. Była to budowla na planie prostokąta, orientowana, jednonawowa, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, kryta dwuspadowych dachem. Od strony północnej do prezbiterium przylegała zakrystia, a od południa mały skarbczyk. Architekturze zewnętrznej nadano formy klasycystyczne. W elewacji frontowej oś pionową tworzyła półkolista wnęka, flankowana przez parę toskańskich pilastrów o wielokrotnie profilowanych kapitelach. W przyziemiu wnęki mieściło się wejście główne, nad nim duże kwadratowe okno, powyżej zaś półkoliste. Nad całością górowała centralnie umieszczona wieża obita blachą. Korpus poprzedzał niewielki, niemal kwadratowy przedsionek, szeroko otwarty na nawę. Po lewej znajdowała się obszerna kruchta, po prawej klatka schodowa na chór muzyczny z ośmiogłosowymi organami. Wnętrze oświetlało szereg okien o wykroju  prostokątnym i półkolistym. Wyposażenie kościoła stanowiły: trzy ołtarze, drewniana ambona, kamienna chrzcielnica, ławki i konfesjonały. W ołtarzu głównym widniał obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zasłaniany wizerunkiem św. Rafała Archanioła, a w zwieńczeniu obraz Trójcy Przenajświętszej. Ołtarze boczne zdobiły malowidła przedstawiające św. Michała Archanioła i scenę Przemienienia Pańskiego.

Świątynia była remontowana w 1846 r. i w czasie I wojny światowej, kiedy to uszkodzeniu uległa wieża. W latach 1922–1926 obiekt rozbudowano według planów architekta powiatowego Józefa Kabana (1886–1969). Przedłużono wówczas nawę główną i dobudowano nawy boczne, poprzedzając je obszernymi kruchtami. Konsekracji powiększonego kościoła dokonał w dniu 24 września 1926 r. ks. bp Wincenty Tymieniecki. W latach 1933–1935 z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Witolda Nadolskiego przebudowo fasadę, podwyższając kruchty naw bocznych i wznosząc w miejsce frontowej wieżyczki dwie neobarokowe wieże, w których zawieszono dzwony. Przeobrażeniu uległo także wnętrze. W nawach bocznych w miejsce istniejących ołtarzy ustawiono dwa nowe – pw. Chrystusa Króla i św. Józefa. Trzeci ołtarza, dedykowany Matce Bożej Różańcowej, usytuowano w nawie południowej. W ołtarzu głównym obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zastąpiono wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskie, a w zwieńczeniu umieszczono rzeźbę Trójcy Przenajświętszej. Wykonano wreszcie dekorację malarską wnętrza i ozdobiono okna witrażami. Ostatnia przebudowa kościoła nastąpiła w latach 1988–1993 według planów Witolda Millo. Do istniejącego budynku od strony południowej dobudowano nową świątynię pw. św. Michała Archanioła, z dużym prezbiterium i dwiema kaplicami (Miłosierdzia Bożego i Eucharystyczną). Przy okazji dokonano gruntownego remontu starego kościoła, m.in. wzmocniono fundamenty, zmieniono posadzkę, odnowiono polichromię, wymieniono konstrukcję wież i pokryto dach blachą miedzianą.

Bibliografia

1. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. II (Województwo łódzkie), red. J.Z. Łoziński, z. 6 (Powiat łódzki i miasto Łódź), oprac. M. Kwiczała, Warszawa 1953, s. 179.
2. Witerski D., Obiekty sakralne i stan gospodarczy parafii, „Aleksandrów wczoraj i dziś” , s. 1–3.
3. Wróbel R., Kościół pod wezwaniem św. Rafała w Aleksandrowie Łódzkim, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia historica 74, 2002, s. 43–62.